Αρχική / Δομή και Οργάνωση / Τομείς Δικαίου / Τομέας Δικαίου Ευρωπαϊκής Ένωσης
ΕN - English
Α. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ο Τομέας Δικαίου Ευρωπαϊκής Ένωσης (στο εξής «ΤΔΕΕ») στη Νομική Υπηρεσία της Δημοκρατίας δημιουργήθηκε κατά τα χρόνια που προηγήθηκαν της προσχώρησης της Δημοκρατίας στην Ε.Ε. κυρίως για να συμβάλει, στο τεράστιο έργο της εναρμόνισης της Κυπριακής νομοθεσίας με το ευρωπαϊκό δίκαιο, κάτι που αποτελούσε απαραίτητη προϋπόθεση για να καταστεί η Δημοκρατία κράτος μέλος της Ένωσης. Στο πλαίσιο αυτής της εναρμονιστικής προσπάθειας, πέραν των 1300 νομοθετημάτων (νόμων, κανονισμών και διαταγμάτων) θεσπίσθηκαν μέχρι την 1.5.2004.
Μετά την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., ο ρόλος του ΤΔΕΕ, διαφοροποιήθηκε ούτως ώστε να αντιμετωπίσει όλες τις νομικές εργασίες που η ένταξη στην Ε.Ε. συνεπάγεται. Ο εν λόγω Τομέας έχει σήμερα αρμοδιότητες που καλύπτουν κυρίως τα ακόλουθα θέματα:
(α) Νομοπαρασκευαστική εργασία
(β) Γνωμοδοτήσεις επί ζητημάτων που άπτονται ερμηνεία και εφαρμογή του δικαίου της Ε.Ε.
(γ) Χειρισμός των περιπτώσεων παράβασης του δικαίου της Ε.Ε. από τη Δημοκρατία
(δ) Εκπροσώπηση της Δημοκρατίας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (εξής «ΔΕΕ») και το Γενικό Δικαστήριο
Β. ΑΝΑΛΥΣΗ ΤΩΝ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥ ΤΔΕΕ
(α) Νομοτεχνικός έλεγχος εθνικής νομοθεσίας προς εναρμόνιση με το δίκαιο της Ε.Ε.
Το έργο της εναρμόνισης της Κυπριακής νομοθεσίας με το δίκαιο της Ε.Ε. δεν ολοκληρώθηκε με την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε.. Εκδίδονται συνεχώς νέες ευρωπαϊκές οδηγίες, οι οποίες πρέπει να μεταφέρονται στην εσωτερική έννομη τάξη των κρατών μελών με εθνική νομοθεσία.
Η Νομική Υπηρεσία είναι υπεύθυνη να ελέγχει νομοτεχνικά τα προσχέδια νομοθετημάτων (νομοσχέδια, προσχέδια κανονισμών και διαταγμάτων) τα οποία συγγράφονται από τα αρμόδια Υπουργεία και Υπηρεσίες και κατά πόσο με αυτά επιτυγχάνεται πλήρη ενσωμάτωση των διατάξεων της οδηγίας στο Κυπριακό δίκαιο κατά τρόπο ορθό και αποτελεσματικό και ότι δεν παραβιάζει άλλες διατάξεις του δικαίου της Ε.Ε. ή του Συντάγματος της Δημοκρατίας. Εφόσον το προσχέδιο ελεγχθεί νομοτεχνικά και διαμορφωθεί ανάλογα, αποστέλλεται από τη Νομική Υπηρεσία πίσω στο αρμόδιο Υπουργείο, το οποίο αναλαμβάνει να το εκδώσει αν πρόκειται για διάταγμα ή, αν πρόκειται για νομοσχέδιο ή προσχέδιο κανονισμών, να το υποβάλει στο Υπουργικό Συμβούλιο για έγκριση και στη συνέχεια στη Βουλή των Αντιπροσώπων για ψήφιση ή έγκριση.
Η πιο πάνω διαδικασία εφαρμόζεται στην περίπτωση των ευρωπαϊκών οδηγιών. Αντίθετα, οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί δεν απαιτούν κατά κανόνα τη θέσπιση εθνικής νομοθεσίας και ισχύουν άμεσα εντός των κρατών μελών. Αυτό σημαίνει ότι η διοίκηση πρέπει να τους εφαρμόζει ως μέρος του δικαίου της χώρας και ότι δημιουργούν δικαιώματα και υποχρεώσεις τόσο για τη διοίκηση όσο και για τους πολίτες.
Πέραν από τη γενική αυτή αρχή, πρέπει όμως να σημειωθεί πως οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί χρειάζονται σε μερικές περιπτώσεις εθνικές διατάξεις που να διευκολύνουν ή να βελτιώνουν την εφαρμογή τους. Ως εκ τούτου, θεσπίζονται όπου αυτό απαιτείται εθνικοί νόμοι, κανονισμοί ή διατάγματα που βελτιώνουν την εφαρμογή ευρωπαϊκών κανονισμών, προσδιορίζοντας τις αρχές που είναι αρμόδιες για την εφαρμογή των κανονισμών αυτών, τις εξουσίες των εν λόγω αρχών και τις κυρώσεις που μπορούν να επιβληθούν σε περίπτωση παράβασης του ευρωπαϊκού κανονισμού. Η εθνική αυτή νομοθεσία η οποία είναι απαραίτητη για την εφαρμογή των ευρωπαϊκών κανονισμών δεν επαναλαμβάνει ή αντιγράφει τις ουσιαστικές διατάξεις τους, υπόκειται επίσης σε νομοτεχνικό έλεγχο από τον ΤΔΕΕ.
Προς τον σκοπό αυτό το αρχείο του ΤΔΕΕ έχει θεσπίσει ηλεκτρονικό σύστημα συνεχούς παρακολούθησης της ολοκλήρωσης της έγκαιρης ολοκλήρωσης των εναρμονιστικών νομοθετημάτων καθώς και σύνδεση τους με παραβάσεις που στέλλονται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή εναντίον της Κυπριακής Δημοκρατίας και που σχετίζονται με την εναρμόνιση με το δίκαιο της Ε.Ε. Η ενημέρωση του συστήματος συνίσταται στην καταχώρηση των εναρμονιστικών νομοθετημάτων, των παραβάσεων και των χρονοδιαγραμμάτων καθώς και συνεχής ενημέρωση του συστήματος σε κάθε στάδιο των πιο πάνω. Επίσης γίνεται σύνδεση μεταξύ των νομοθετημάτων, παραβάσεων, χρονοδιαγραμμάτων για σκοπούς καλύτερου συντονισμού και άμεσης πληροφόρησης.
Η Κυπριακή Δημοκρατία έχει επιδείξει σταθερότητα στην δυνατότητα θέσπισης εναρμονιστικής νομοθεσίας και το έλλειμα στον τομέα αυτό έχει διατηρηθεί στο 0.6% το οποίο είναι το ήμισυ του μέσου όρου στην Ε.Ε. ο οποίος είναι στο 1.5%. Η Ευρωπαϊκή Ένωση προτείνει ότι ένα τέτοιο έλλειμα πρέπει να είναι στο 0.5% ποσοστό το οποίο πλησιάζει να πετύχει η Κυπριακή Δημοκρατία. Η επιτυχής αυτή εικόνα της Κυπριακής Δημοκρατία έχει επιτευχθεί με την συντονισμένη προσπάθεια που καταβάλλει ο ΤΔΕΕ να διασφαλίζει έγκαιρα τα εναρμονιστικά νομοθετήματα για νομοτεχνικό έλεγχο.
Πηγή πληροφόρηση από το Single Market Scoreboard για την Κύπρο:
https://ec.europa.eu/internal_market/scoreboard/performance_by_member_state/cy/index_en.htm#eu-pilot (β) Γνωμοδοτήσεις επί ζητημάτων που άπτονται θέματα δικαίου της Ε.Ε.
Δεδομένου ότι ο Γενικός Εισαγγελέας της Δημοκρατίας είναι, σύμφωνα με το Άρθρο 113 του Συντάγματος ο μοναδικός νομικός σύμβουλος του Προέδρου της Δημοκρατίας, του Υπουργικού Συμβουλίου και των Υπουργείων, όλα τα ερωτήματα που απαιτούν νομική γνωμάτευση υποβάλλονται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τα Υπουργεία στη Νομική Υπηρεσία. Τα ερωτήματα που απαιτούν εξειδικευμένη γνώση του δικαίου της Ε.Ε. τυγχάνουν απάντησης από τους λειτουργούς του ΤΔΕΕ. Σημειώνεται όμως ότι ο Γενικός Εισαγγελέας και, κατ΄ επέκταση, η Νομική Υπηρεσία δεν έχουν αρμοδιότητα και δεν μπορούν να παρέχουν νομικές συμβουλές σε ιδιώτες.
Ως κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Δημοκρατία οφείλει να συμμορφώνεται και να εφαρμόζει το δίκαιο της Ε.Ε. Ο έλεγχος για τη συμμόρφωση των κρατών μελών με το δίκαιο της Ε.Ε. γίνεται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία αποτελεί το θεματοφύλακα της τήρησης και εφαρμογής του δικαίου της Ε.Ε. σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή σε περίπτωση που διαπιστώσει πρόβλημα στην συμμόρφωση κράτους μέλους με το δίκαιο της Ε.Ε. δύναται ξεκινήσει μια διαδικασία που ονομάζεται "διαρθρωμένος διάλογος" (EU Pilot). To EU Pilot είναι ένας μηχανισμός άτυπου διαλόγου μεταξύ της Επιτροπής και του ενδιαφερόμενου κράτους μέλους για θέματα που σχετίζονται με πιθανή μη συμμόρφωση με το δίκαιο της Ε.Ε.. Χρησιμοποιείται πριν από την επίσημη διαδικασία επί παραβάσει. Ο ΤΔΕΕ διασφαλίζει την έγκαιρη συνεργασία με τις αρμόδιες αρχές και υπηρεσίες προς τις οποίες απευθύνεται το EU Pilot για παροχή απαντήσεων στα ζητήματα που εγείρονται με απώτερο σκοπό η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ικανοποιηθεί από τις απαντήσεις των αρμοδίων αρχών και να μην προχωρήσει σε διαδικασία επί παραβάσει.
Την ίδια συντονισμένη διαδικασία διασφαλίζει ο ΤΔΕΕ και για καταγγελίες που υποβάλλουν φυσικά ή νομικά πρόσωπα εναντίον κράτους μέλους στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή εάν θεωρούν ότι μια αρμόδια αρχή κράτους μέλους έχει παραβιάσει το δίκαιο της Ε.Ε..
Πέραν των πιο πάνω ανεπίσημων διαδικασιών, όταν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κρίνει ότι κάποιο κράτος μέλος δεν έχει κοινοποιήσει μέτρα μεταφοράς των Οδηγιών ή/και δεν έχει μεταφέρει ορθά το δίκαιο της Ε.Ε στο εθνικό του δίκαιο ή παρόλο που το έχει μεταφέρει δεν το εφαρμόζει καθόλου ή δεν το εφαρμόζει ορθά ή δεν εφαρμόζει ορθά τις διατάξεις των ευρωπαϊκών Κανονισμών, τότε μπορεί να ξεκινήσει διαδικασία παράβασης εναντίον του κράτους μέλους. Η διαδικασία παράβασης αποτελείται από τα ακόλουθα στάδια:
2) Εάν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η χώρα δεν εκπληρώνει τις υποχρεώσεις της βάσει τη νομοθεσίας της Ε.Ε., μπορεί να στείλει αιτιολογημένη γνώμη η οποία αποτελεί επίσημο αίτημα συμμόρφωσης με το δίκαιο της Ε.Ε.. Με την αιτιολογημένη γνώμη εξηγεί γιατί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θεωρεί ότι η χώρα παραβιάζει το δίκαιο της Ε.Ε.. Ζητεί επίσης από το κράτος μέλος να ενημερώσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για τα μέτρα που έλαβε εντός καθορισμένης περιόδου συνήθως 2 μηνών.
3) Εάν το κράτος μέλος εξακολουθεί να μην συμμορφώνεται, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή μπορεί να αποφασίσει να παραπέμψει το θέμα στο Δικαστήριο της Ε.Ε..
4) Εάν ένα κράτος μέλος δεν κοινοποιήσει έγκαιρα μέτρα για εναρμόνιση με Οδηγία, η Επιτροπή μπορεί να ζητήσει από το Δικαστήριο της Ε.Ε. να επιβάλει κυρώσεις.
Οι συντονισμένες προσπάθειες του ΤΔΕΕ με τις αρμόδιες αρχές έχουν επιτύχει να μειώσουν τις διαδικασίες επι παραβάσει κατά της Κυπριακής Δημοκρατίας αρκετά πιο κάτω από τον μέσο όρο στα κράτη μέλη της Ε.Ε.
https://ec.europa.eu/internal_market/scoreboard/performance_by_member_state/cy/index_en.htm#eu-pilot
(δ) Εκπροσώπηση της Δημοκρατίας στο Δικαστήριο της Ε.Ε και το Γενικό Δικαστήριο
Το ΔΕΕ και το Γενικό Δικαστήριο αποτελούν τα δικαστήρια που σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν αποκλειστική αρμοδιότητα για τον έλεγχο της νομιμότητας των ευρωπαϊκών πράξεων και τη διασφάλιση ενιαίας ερμηνείας και εφαρμογής του δικαίου της Ε.Ε. σε όλα τα κράτη μέλη. Για το λόγο αυτό οι αποφάσεις των εν λόγω Δικαστηρίων είναι απόλυτα δεσμευτικές για όλα τα κράτη μέλη, ανεξαρτήτως του κατά πόσο συμμετέχουν στις δικαστικές διαδικασίες ενώπιον τους.
Οι διαδικασίες που μπορεί να απαιτούν εκπροσώπηση της Δημοκρατίας ενώπιον των πιο πάνω Δικαστηρίων είναι οι ακόλουθες:
(α) η διαδικασία των προδικαστικών παραπομπών από τα εθνικά δικαστήρια προς το ΔΕΕ, στο πλαίσιο διαφοράς που προκύπτει σε εθνικό επίπεδο και αφορά την ερμηνεία του ευρωπαϊκού δικαίου. Η Δημοκρατία, όπως και κάθε κράτος μέλος, μπορεί να υποβάλει τις γραπτές παρατηρήσεις της σε κάθε τέτοια υπόθεση εφόσον κρίνει ότι από την ερμηνεία που το ΔΕΕ θα δώσει σε συγκεκριμένες ευρωπαϊκές διατάξεις ενδέχεται να επηρεαστούν τα συμφέροντά της ως κράτος μέλος. Για το λόγο αυτό όλες οι προδικαστικές παραπομπές που πραγματοποιούνται από εθνικά δικαστήρια προς το ΔΕΕ κοινοποιούνται στα κράτη μέλη, στα οποία παρέχεται χρόνος για τη γραπτή διατύπωση των θέσεων τους επί των ζητημάτων για τα οποία καλείται το ΔΕΕ να αποφανθεί.
Στην Κύπρο, η απόφαση για την υποβολή γραπτών παρατηρήσεων λαμβάνεται και οι παρατηρήσεις συντάσσονται από τη Νομική Υπηρεσία μετά από συνεννόηση με τα καθ’ύλην αρμόδια Υπουργεία και σε συνεργασία με τα τελευταία, κυρίως όταν τα επίδικα θέματα έχουν τεχνικό χαρακτήρα. Η Δημοκρατία υποβάλλει τέτοιες παρατηρήσεις σε υποθέσεις που αναμένεται να την επηρεάσουν, είτε λόγω της μεγάλης σημασίας των επίδικων θεμάτων είτε διότι η νομική ή πραγματική κατάσταση που το ΔΕΕ καλείται να κρίνει συναντάται και στη χώρα μας.
(β) η διαδικασία των ευθείων προσφυγών ενώπιον είτε του ΔΕΕ είτε του Γενικού Δικαστηρίου. Η διαδικασία αυτή μπορεί να αφορά προσφυγή της Δημοκρατίας κατά οποιουδήποτε θεσμικού οργάνου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσφυγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά της Δημοκρατίας για παράβαση του δικαίου της Ε.Ε. ή παρέμβαση της Δημοκρατίας σε προσφυγές που αφορούν άλλα κράτη μέλη ή/και τα θεσμικά όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
Οι λειτουργοί του ΤΔΕΕ εκπροσωπούν τη Δημοκρατία ενώπιον των υπό αναφορά Δικαστηρίων στα πλαίσια όλων των διαδικασιών που αναφέρονται πιο πάνω.
(ε) Παροχή νομικών συμβουλών σε καίριους τομείς που άπτονται του δημοσίου συμφέροντος της Κυπριακής Δημοκρατίας
Λειτουργοί του ΤΔΕΕ, μεταξύ άλλων, συμβουλεύουν Υπουργεία και Υπηρεσίες για νομική καθοδήγηση της Κυπριακής Δημοκρατίας σε τομείς όπως η εφαρμογή του δικαίου της Ε.Ε. στις Περιοχές των Κυρίαρχων Βάσεων του Ηνωμένου Βασιλείου μετά την αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε., τη διέλευση προσώπων και αγαθών από και προς τις περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας τις ευρισκόμενες εκτός του αποτελεσματικού ελέγχου της Κυβέρνησης της Κυπριακής Δημοκρατίας, τη προστασία του νομικά κατοχυρωμένου σήματος Χαλλούμι και του Χαλλούμι/Hellim ΠΟΠ.
Λειτουργοί του ΤΔΕΕ ενεργούν ως σύνδεσμοι με το Δίκτυο Σημείων Επαφής, υπό την προεδρία του Υπουργείου Εξωτερικών, συντονίζοντας τις θέσεις της Κύπρου σε όλες τις Υπουργικές συναντήσεις και συναντήσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου καθώς και παροχή συμβουλών για τη διαμόρφωση εθνικών θέσεων σε γενικά θέματα που σχετίζονται με το δίκαιο της Ε.Ε. όπως στις συζητήσεις για τον μέλλον της Ευρώπης.
Του ΤΔΕΕ προΐσταται η Εισαγγελέας της Δημοκρατίας, κα Έλενα Ζαχαριάδου.